Kur’an’a Göre Kadın-Erkek Eşitliği:
Kur’an’da kadın ve erkek arasındaki ilişki, sadece biyolojik ya da
toplumsal rollerle değil, ahlaki sorumluluklar ve adalet ilkesiyle birlikte ele
alınır. Kur’an’da mutlak anlamda eşitlik mi söz konusudur, yoksa sorumluluk
temelli bir denge mi? Bu makalede, Kur’an ayetlerine dayanarak bu soruya cevap
aranacaktır.
1. Yaratılışta Eşitlik ve Değer Ölçüsünde Eşitlik
Kur’an, kadın ve erkeğin aynı özden yaratıldığını bildirerek yaratılışta
mutlak bir eşitlik ortaya koyar:
“Ey insanlar! Sizi bir erkekle bir dişiden
yarattık...” (Hucurât 49/13)
Ayetin devamı, üstünlüğün biyolojik değil ahlaki olduğunu açıklar:
“Şüphesiz Allah katında en üstün olanınız, en çok
takvâ sahibi olanınızdır.”
Dolayısıyla değer ölçüsünde üstünlük takva ile belirlenir; ne cinsiyet ne
mal ne de fiziksel güç bu anlamda üstünlük sebebi olamaz.
2. Amel ve Ahiret Karşılığında Mutlak Eşitlik
Kadın ve erkek arasında ahiret ödüllerinde hiçbir ayrım yapılmaz:
“Kim mümin olarak iyi işler yaparsa –ister erkek
ister kadın olsun– onu mutlaka güzel bir hayatla yaşatırız...” (Nahl 16/97)
“Ben erkek olsun kadın olsun, içinizden çalışan
hiçbir kimsenin emeğini zayi etmeyeceğim.” (Âl-i İmrân 3/195)
Bu ayetler, Allah katında emek, iman ve ahlakın esas ölçü olduğunu ve
cinsiyet farkı gözetilmediğini açıkça belirtir.
3. Toplumsal Rollerde Farklılık ve “Bir Derece”
Meselesi
Kur’an bazı ayetlerde erkeklere kadına karşı bazı sorumluluklar verir. Bu
durum sıklıkla “üstünlük” olarak algılansa da bağlamlar dikkatle incelendiğinde
aslında öncelik verilen sorumluluklar olduğu görülür.
a. Nisa 34: Koruyuculuk (Kavvam) Ayeti
“Erkekler, kadınların kavvamıdır. Çünkü Allah,
kimini kiminden farklı kılmıştır ve çünkü erkekler mallarından harcarlar.”
(Nisâ 4/34)
Bu ayette geçen kavvam kelimesi, hükmetme değil koruma, yönetme ve
sorumluluk taşıma anlamındadır. Neden olarak da erkeğin maddi yükümlülüğü
gösterilmiştir. Yani bu üstünlük değil, ekstra yükümlülüktür. Erkek güçlü
olabilir ama bu güç, ayrıcalık değil sorumluluk getiren bir farklılıktır.
b. Bakara 228: “Bir Derece” Ayeti
“Kadınların, erkekler üzerinde olduğu gibi
hakları vardır. Ancak erkeklerin onlara bir derece fazlası vardır.” (Bakara
2/228)
Bu “bir derece”, bağlam olarak boşanma sürecindeki barışma hakkı üzerinden
bir düzenlemedir. Erkek, boşama yetkisini kullandığı için barışma noktasında
inisiyatif alması beklenmiştir. Bu bir adalet ilkesidir, mutlak bir erkek üstünlüğü ilanı değildir.[AO1]
4. Güç Farkı Üstünlük Müdür?
Evet, erkekler biyolojik olarak kadınlardan genellikle daha güçlüdür. Ancak
Kur’an bu durumu da mutlak üstünlük olarak sunmaz.
Fiziksel güç, sadece bazı görevlerde avantaj olabilir; fakat Kur’an’ın
ölçüsü takva, adalet ve merhamettir. Bu nedenle bir erkek güçlü olabilir ama eğer
zalimse, haksızsa ya da duyarsızsa, Allah katında takva sahibi bir kadının
gerisindedir.
“Kim bir kötülük yaparsa ona (yaptığının)
karşılığı verilir... Erkek veya kadın kim mümin olarak iyi işler yaparsa, onlar
cennete girer.” (Nisâ 4/123–124)
Bu da gösteriyor ki, gücün değil, niyetin ve davranışın karşılığı vardır.
Dolayısıyla takva sahibi olmayan bir erkek, kadından üstün değildir.
5. Kadın ve Erkeğin Ortak Sorumluluğu
“Mümin erkekler ve mümin kadınlar birbirlerinin
dostudurlar...” (Tevbe 9/71)
Kur’an, toplumsal hayatta kadını ve erkeği eşit sorumluluk taşıyan dostlar
olarak tanımlar. Bu ortaklık, sadece ahirete değil, dünyaya dair sorumluluklar
için de geçerlidir.
Kur’an’da Üstünlük, Cinsiyetle Değil Takva ile
Ölçülür
Kur’an, kadın ve erkek arasında mutlak eşitlik yerine, adalet ve
dengeyi esas alır. Erkek bazı alanlarda daha güçlü olabilir, bazı toplumsal
roller ona verilebilir. Ancak bu, erkeğin kadın üzerinde mutlak üstünlüğü
olduğu anlamına gelmez. Çünkü Kur’an’ın temel ilkesi açıktır:
“Allah katında en üstün olanınız, en çok takvâ
sahibi olanınızdır.”
Dolayısıyla takva sahibi olmayan bir erkek, sırf erkek olduğu için kadından
üstün sayılamaz. Sorumluluk, üstünlük değil yükümlülüktür. Kur’an’a göre
üstünlük, sadece ahlakta, bilinçte ve sorumlulukta aranmalıdır.
Doğrularım
Allah’ın yanlışlarım benimdir.
Aydın Orhon
aydinorhon.com
